Yüksek Verimli Motor Dönüşümüne Yönelik Dünya Örnekleri

Yüksek Verimli Motor Dönüşümüne Yönelik Dünya Örnekleri

ETKİNLİK TARİHİ: 22 Nisan 2022

Dünyada motor sistemlerine yönelik pek çok doÄŸrudan ve dolaylı program geliÅŸtirilmiÅŸ ve uygulanmıştır. ÇeÅŸitli ülkelerde motor sistemlerinin verimliliÄŸinin artırılması amacıyla kullanılan politika araçları ÅŸu ÅŸekilde sıralanabilir1:

Yasal veya gönüllülük esaslarına dayanan asgari enerji performans standartları (minimum enerji performans standartları-MEPS),
Etiketler,
Enerji yönetimi ve denetim programları,
Mali teşvikler (vergiler, fon programları, krediler vd.),
EÄŸitim ve öÄŸretim programları,
Bilinç artırma programları,
Enerji hizmeti sunan iÅŸletmelerin projeleri,
Endüstriyel enerji verimliliÄŸi programları,
Nihai kullanıcılar için araçlar,
Bilgi platformları vd.
Motor Sistemleri BileÅŸenleri İçin Yasal ZorunluluÄŸu Olan Asgari Verimlilik Standartları

Elektrik motorlarının verimliliÄŸi için yasal olarak baÄŸlayıcı standartlar popüler hale gelmekte olup, ABD, AB, Çin, Avustralya, Kore ve Brezilya gibi ülkelerde uygulanmaktadır. Ayrıca Avrupa BirliÄŸi’nde ve Çin’de, pompalar, fanlar, kompresörler gibi motor bileÅŸenleri için de standartlar belirlenmiÅŸtir. Söz konusu asgari standartların temel amacı, en az verimli ürünlerin pazardan çekilmesini saÄŸlamaktır.

Yasal baÄŸlayıcılığı olan ulusal asgari verimlilik standartlarının belirlenmesi, motor verimliliÄŸinin artırılması için önemli bir baÅŸlangıç noktasıdır. Motor standartlarının benimsenmesinde öncü olan ABD, diÄŸer ülkeler için de bir rol model olmuÅŸtur. Motor standartları diÄŸer ülkelerde de yaygınlaşırken, odaklanılan unsur, bu standartların birbirleriyle uyumlaÅŸtırılmasına dönmüÅŸ olup, uluslararası test metotlarının ve sıralı performans düzeylerinin kabulü konularında önemli geliÅŸmeler kaydedilmiÅŸtir. MEPS’e uygunluÄŸun artırılmasına yönelik önlemler, özellikle piyasa gözetimi ve onaylı test merkezlerinin/laboratuvarların kullanılması, halen ulusal ve uluslararası düzeyde önemini koruyan bir konudur. Bu alanlarda Avustralya ve Çin’de kayda deÄŸer giriÅŸimlerde bulunulmuÅŸtur.

Etiketleme, Gönüllü Yüksek Performans (NEMA Premium)

Etiketleme, yüksek verimli motor alımlarını artırmak amacıyla sıklıkla kullanılan bir program unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Söz konusu etiketlere örnek olarak, ABD’deki NEMA Premium, Avustralya’daki Yüksek Verimlilik Performansı Standartları (HEPS), Avrupa’daki IE3 ve Çin’deki birinci sınıf motorlar verilebilir. Elektrik motorlarına iliÅŸkin uygulanan programlarda yüksek verimli ürünlerin etiketlenmesi, daha yüksek satın alımları özendirmek amacıyla, genellikle finansal teÅŸviklerle birlikte kullanılmaktadır.

Enerji Yönetimi

İşletmeler bir enerji yönetim sistemi yaklaşımı kullandıklarında, uzun vadede motor verimlikleri de artmaktadır. Enerji verimli motor sistemlerinin kurulumu ve kullanımını destekleyen unsurlar arasında, elektrik tasarrufu hedefleri ve programları, satın alım kriterleri, bakım onarım stratejileri, eÄŸitimler ve öneri sistemleri sayılabilir. Standardizasyon da (EN 16001, ISO 50001) enerji yönetiminin geniÅŸ çapta kullanılması yoluyla, motor sistemlerinin verimliliÄŸinin artmasına katkıda bulunmaktadır. Bu yaklaşım halihazırda, enerji yönetim sistemlerinin uygulanması kapsamında satın alım kriterleri ve/veya spesifik önlemler kullanılmasının tavsiye edildiÄŸi Hollanda ve İsveç’te kullanılmaktadır.

Enerji Denetimleri

Birçok ülke tarafından, bağımsız veya sübvanse edilmiÅŸ denetim hizmetleri saÄŸlanmaktadır. Bu hizmetlerin, hizmet kalitesini artırmak amacıyla, sıklıkla denetim kılavuzları, eÄŸitim araçları, denetim raporu örnekleri ile desteklendiÄŸi gözlemlenmektedir. Denetimler genellikle enerji verimliliÄŸi eylem önerilerinin geliÅŸtirilmesine ve motor sisteminin bütününü kapsamaya yöneliktir. Seçeneklerin ve kimi zaman maliyetlerin yönetilebilir bir düzeye indirilebilmesi amacıyla, bazı programlar belirli teknolojilere odaklanmaktadır (ABD örneÄŸinde, Avrupa’nın Motor Programında ve Avusturya’da olduÄŸu gibi).

Yüksek Verimli Motorlar ve DiÄŸer Ekipmanlar İçin Finansal TeÅŸvikler

Finansal teÅŸvikler, Çin, İngiltere ve Avusturya’da uygulanmakta olup, bu teÅŸvikler farklı yollarla yapılabilmektedir. En çok göze çarpan finansal teÅŸvik türleri ÅŸunlardır:

Sermaye ödenekleri (İngiltere’de enerji tasarruflu ekipmanlara yapılan yatırımlarda saÄŸlanan %100 ilk-yıl sermaye ödeneÄŸi),
Krediler (İngiltere’de enerji tasarruflu ekipman alımları için verilen faizsiz enerji verimliliÄŸi kredileri),
Vergi teÅŸvikleri (İsveç’te enerji verimliliÄŸi programında katılım yoluyla elektrik vergisinin indirilmesi),
İndirimler (ABD’de yüksek verimli motorlar için saÄŸlanan kamu hizmeti teÅŸvikleri)
Sübvansiyonlar.
EÄŸitim

Amerika ve Çin’de enerji verimliliÄŸi alanında uzmanlar yetiÅŸtirmek için programlar uygulanmaktadır. İncelenen ülkelerin program tanımlarında üçüncü düzey eÄŸitimden (örneÄŸin üniversite düzeyinde) açıkça bahsedilmemektedir. Ancak üçüncü düzey eÄŸitim, düÅŸük ek maliyetlerle çok sayıda insana ulaşılmasını saÄŸlayarak, motor sistemleri verimliliÄŸi ile ilgili farkındalık ve beceri geliÅŸtirmek için faydalı bir unsur olarak kullanılabilir.

Farkındalık Artırma

Motor sistemlerinin daha verimli hale gelmesini saÄŸlayacak fırsatlara iliÅŸkin farkındalığın artırılması önemli bir husus olmakla birlikte, yüksek maliyetli olabilmekte ve etkisi zor ölçülebilmektedir. Bu amaçla yaygın olarak kullanılan araçlar; internet sayfaları, gazeteler, konferanslar, çalıştaylar, yayınlar, ödül törenleri, broÅŸürler ve direkt iletiÅŸim yöntemleridir. Farkındalık artırmaya odaklanan programların çoÄŸu, pazarın farkındalığını artırabilmek amacıyla, motor üreticileriyle veya elektrik hizmeti saÄŸlayan kamu kurumlarıyla iÅŸbirliÄŸi yapmaktadır.

Avusturya, İngiltere, ABD ve Avrupa’da motor sistemlerinde elektrik tasarrufu konusunda farkındalığı artırmak amacıyla en iyi uygulama örnekleri kullanılmış ve diÄŸer iÅŸletmelerin de bu uygulamaları örnek alarak çalışmalar yapmaları saÄŸlanmıştır. Pilot projeler ve ödül törenleri, en iyi uygulamaların tanıtımı için faydalı olmaktadır.

Verimli Motorlar İçin Satın Alma Tavsiyeleri (Alternatif YaÅŸam Döngüsü Maliyetlendirme Analizi)

Devlet alımları için programlar (İngiltere, ABD, vb.) veya enerji yönetim sistemleri için geliÅŸtirilen programlardaki yüksek verimli motor satın alımlarına yönelik öneriler (İsveç), yüksek verimli motorların pazara girmesine yardımdı olabilmektedir.

Endüstriyel Enerji VerimliliÄŸi Programları

BaÄŸlayıcı verimlilik hedefleri içeren gönüllü anlaÅŸmaların katılımcılarının genellikle büyük sanayi iÅŸletmeleri olduÄŸu gözlenmektedir (Avustralya, İsveç, vb.). Vergi avantajları, programlara katılım konusunda teÅŸvik edici bir unsur olabilmektedir. Bu programlarda, enerji denetimleri, enerji tasarruf hedefleri, program izleme, tedbir listeleri, yüksek verimli motor satın alım kriterleri (İsveç) gibi farklı unsurlar bütünleÅŸtirilmektedir.

Nihai Kullanıcılar İçin Araçlar

İngiltere, ABD ve İsviçre’de, öz deÄŸerlendirme araçlarına, sistem deÄŸerlendirme kılavuzlarına ve ipucu dokümanlarına genellikle internet üzerinden serbest eriÅŸim saÄŸlanmıştır. ABD ve AB’de, yazılımlı veritabanları ve/veya enerji verimli motorların seçimi için kullanıcı arayüzleri de farklı faydalı araçlar olarak kullanılmaktadır. İsviçre’de sıkıştırılmış hava sistemleri için spesifik kıyaslama araçları yayımlanmıştır.

DiÄŸer Önlemler

Bazı ülkelerde, genel motor sistemleri politika çerçevesinin bir parçası olan ve yukarıda deÄŸinilmeyen önlemler de bulunmaktadır. Bunlara örnek olarak aÅŸağıdaki araçlar sayılabilir:

Beyaz sertifikalar,
Enerji hizmeti firmalarının projeleri,
İşbirlikleri (enerji temsilcileri ile üretim iÅŸletmeleri veya enerji hizmetleri firmaları arasında kurulan iÅŸbirlikleri, vb.).
Verimli Motor Sistemlerini Destekleyen Program Örneklerinden Derlenen Sonuçlar

Sanayide kullanılan elektrik motorlu sistemlerin verimliliklerinin artırılması ve verimli motorlara dönüÅŸümün saÄŸlanması konusundaki önemli fırsatların fark edilmesi amacıyla motor sistemlerine yönelik ulusal politika giriÅŸimlerinde bulunulması, günümüzde konu ile ilgili bir sorun alanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Farklı ülkelerde motorlara iliÅŸkin uygulanan politikalardan çıkartılan dersler ve deneyimler, konuyla ilgili yol gösterici nitelik taşımaktadır.

Avrupa Komisyonu, fanlar ve pompalar gibi temel motor sistemi bileÅŸenleri için minimum enerji performansı standartları yayınlamaktadır. Bu önlemler bazı motor bileÅŸenlerinin ayrı ayrı enerji verimliliklerini artırmaya yardımcı olmakta, ancak toplam sistemin veya makinelerin verimliÄŸini artırmada henüz yetersiz kalmaktadır.

İngiltere ve ABD, frekans deÄŸiÅŸtiricilerin satın alımı ve kurulumuna yönelik mali teÅŸvikler saÄŸlamaktadır. Bu destekler çok spesifik bir alana yönelik olmakla birlikte, bu konu (motor gücü ihtiyacı ile sistemin gerçek ihtiyacının uyumlu olması), bazı durumlarda en önemli enerji verimliliÄŸi fırsatı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yukarıda bahsedilen tüm uygulamaların yanı sıra, nihai kullanıcıların maliyet-etkin bir biçimde enerji tasarrufu saÄŸlayabilmeleri için deÄŸerlendirilmesi gereken, enerji verimliliÄŸinin artırılmasına yönelik birçok farklı fırsat bulunmaktadır. ÖrneÄŸin, doÄŸru büyüklükte makine ve motorların kullanılması, göz önüne alınması gereken önemli bir husustur. Ortak finansmanlı enerji denetimleri, kılavuzlar, motor uzmanlarına yönelik eÄŸitimler gibi politika tedbirlerinin de bu alandaki sorunların üstesinden gelinmesinde etkili olduÄŸu gözlenmiÅŸtir.

EMSA (Elektrik Motorlu Sistemler İştiraki) tarafından, farklı ülkelerdeki uygulamaların incelendiÄŸi çalışmada, iyi bir elektrik motoru sistemleri politika planının, üç temel politika aracının bileÅŸiminden oluÅŸması önerilmektedir2:

Motorlar ve Motor Sistemleri İçin Ulusal Zorunlu Asgari Enerji Performans Standartları

Motorlar ve motor sistemleri (pompalar, fanlar, kompresörler) için, uluslararası test yöntemlerine dayanan, belirli bir zaman çizelgesi olan ve dereceli bir biçimde sıkılaÅŸan minimum gereksinimleri belirleyen MEPS’ler tanımlanmalıdır. Teknolojik geliÅŸmelere ayak uydurmak için MEPS seviyelerinin düzenli olarak gözden geçirilmesi gerekmektedir. MEPS’lere uygunluÄŸun izlenmesi, doÄŸrulanması ve uygunsuzluk olması durumunda yaptırım uygulanması da bir diÄŸer önemli husustur.

Bilgi, EÄŸitim ve Kapasite GeliÅŸtirme

Motor sistemlerine odaklı enerji yönetiminin (yukarıdan aÅŸağıya) ve enerji denetimlerinin (aÅŸağıdan yukarıya) uygulanması, mevcut ve yeni kurulumlar için verimlilik yönelimli planlama süreci, verimli teknolojilerin (pompalar, fanlar, kompresörler) kıyaslanmasına dayanan verimlilik hedefleri belirlenmesi, iyi bir elektrik motorları politika planında fayda saÄŸlayacak unsurlar arasındadır. Konu ile ilgili uzmanların eÄŸitimi, saha analizleri ve testlerinde kullanılmak üzere kılavuzlar ve araçlar geliÅŸtirilmesi (EMSA’nın motor sistemleri aracı, karar verme araçları, vb.), yaÅŸam boyu maliyet analizi ve yatırım planlama da kullanılabilecek önemli araçlardır.

Finansal TeÅŸvikler

Eski, verimsiz, gereksiz büyüklükte tesisatların iyileÅŸtirilmesine yönelik yatırımların engellenmesi, deÄŸiÅŸime direncin kırılması, üretimin aksamaması için bu tarz deÄŸiÅŸikliklere karşı olunması, vb. engellerin aşılmasında, finansal teÅŸvikler etkili birer araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun yanısıra finansal teÅŸvikler, sanayi iÅŸletmelerinin yöneticilerinin ilgisini motor sistemlerindeki verimlilik potansiyeline çekmek bakımından da önem arz etmektedir. Pazarda ve iÅŸletmelerde verimli motorlara yönelik dönüÅŸümün saÄŸlanabilmesi için tüm bu politika araçlarının tutarlı bir ÅŸekilde ulusal ve uluslararası enerji politikası çerçeveleriyle donatılması gerekmektedir.

Program Örnekleri İçin Referanslar

Avustralya Referanslar

http://www.energyrating.gov.au
http://climatechange.gov.au/en/what-you-need-to-know/appliances-and-equipment/electric-motors.aspx
http://www.ret.gov.au/energy/efficiency/eeo/contact/Pages/default.aspx
Avusturya Referanslar

http://www.eebetriebe.klimaaktiv.at
Çin Referanslar

Zhang Xin, CNIS, Oweview on China Motor EE Standarts and Policies, presentation at Motor Summit 27.10.2010 Zürich (www.motorsummit.ch)
Zhang Xin, CNIS, China Motor Standarts and Labels, Zürich 2008.
Xin Shen, Zhao Kai: Status and Outlook for Motor System Energy Conservation in China, eemods.09, Nantes, France.
http://www.motorsystem.org.cn/en/
 

Hollanda Referanslar

SenterNovem; LTA3, Long Term Agreements on Energy Efficiency, 2001 – 2020, June 2008, http://www.senternovem.nl/LTA/publications/index.asp
SenterNovem; Long Term Agreements on Energy Efficiency for ETS Enterprises (LEE),http://www.senternovem.nl/LTA/publications/index.asp
İsveç Referanslar

http://www.enerimyngidheten.se
Stenqvist C., Nilson, L.; Processs and impact evaluation of PFE, The first published results from Swedish LTA Programme for improving energy efficiency in industry
The Programme for Improving Energy Efficiency in Energy Intensive Industries “PFE” http://www.energimyndigheten.se/pfe
AB Referanslar

Bertoldi, P., Elle, M.: The European Motor challenge Programme, Evaluation 2006 – 2009, Joint Research Center, Institute for Energy, European Commission, 2010.
Motor Challenge Programme, http://re.jrc.ec.europa.eu/energyefficiency/motorchallenge/index.htm
İsviçre Referanslar

http://www.swiss-energy.ch
http://www.topmotors.ch
http://www.motorsummit.ch
http://www.topmotors.ch/easy
http://www.faktor.ch booklet Faktor Motor (2010 yılında yayımlanmıştır.)
http://www.prokilowatt.ch
Birleşik Krallık Referanslar

Saving energy through better products and appliances; a consultation on analysis, aims and indictive standarts for energy efficient products 2009 – 2030, annex:8 Motors & Circulators
http://www.defra.gov.uk/corporate/consult/energy-using-products/index.html
http://www.eca.gov.uk/etl/default.htm
Department for Energy and Climate Change, HM Revenue and Customs, Energy Technology Criteria List (2010)
ABD Referanslar

http://www.nema.org
http://www.actonenergy.com
http://www.eere.energy.gov/industry/bestpractices/energymatters/archives.html
http://www.cee1.org
http://tonto.eia.doe.gov/cneaf/electricity/esr/esr_sum.html
http://tonto.eia.doe.gov/cneaf/electricity/esr/table2.html
http://www.greenmotors.org
http://www.eere.energy.gov/industry/bestpractices/software.html
http://www.cee1.org/eval/db_pdf/320.pdf
M. Hürol METE – Nilay DÖNMEZ / Sanayi ve Teknoloji Uzmanları (Verimlilik Genel MüdürlüÄŸü)

 



ÜYE GİRİŞİ