Türkiye Ä°statistik Kurumu (TÜÄ°K) tarafından açıklanan Seragazı Emisyonu Envanter sonuçlarına göre, 2014 yılında Türkiye’nin toplam sera gazı emisyonu 467,6 milyon ton (Mt) CO2 eÅŸdeÄŸeri olarak hesaplandı. 1990 yılında bu veri 207,8 milyon ton olarak hesaplanırken, 2014 yılında artışın %125 olarak gerçekleÅŸtiÄŸi ve artıştaki en büyük payın %72,5 ile enerji kaynaklı emisyonlara ait olduÄŸu, bunu da %13,4 ile endüstriyel iÅŸlemlerin takip ettiÄŸi açıklandı.

Uluslararası Enerji Ajansı verilerine göre, sera gazı emisyonlarının artışına yol açan faktörlerden biri olarak dünya çapında tüketilen enerjinin %45’i elektrik motoru sistemlerinden kaynaklanmaktadır. Bu tüketimin %64’ü sanayide kullanılan motor sistemleri tarafından yapılmakta ve motor sistemlerinin enerji verimliliÄŸinin mevcut en iyi teknolojiler kullanılarak yaklaşık %20 -%30 oranında artırılma potansiyeli bulunmaktadır. Ülkemizdeki elektrik tüketiminin ise %47’si sanayi sektöründen, bunun da %70’i elektrik motoru sistemlerinden kaynaklanmaktadır. Türkiye’nin Aralık 2015’de imzaladığı Paris AnlaÅŸması’nda sunduÄŸu Ulusal Katkı Niyet Beyanı’na (INDC) göre, sera gazı emisyonları 2030 yılına kadar %21 oranında azaltılacaktır. Emisyonların azaltılmasında yenilenebilir enerji kaynaklarıyla enerji verimliliÄŸi konularında yürütülecek projelerin küresel ısınma ve iklim deÄŸiÅŸikliÄŸine karşı alınan tedbirlerde oynadığı önemli rol ise yadsınamaz.

Sanayi Stratejisi Belgesi Eylem Planı (2015-2018), Enerji VerimliliÄŸi Strateji Belgesi (2010-2023), Onuncu Kalkınma Planı Enerji VerimliliÄŸinin GeliÅŸtirilmesi Programı Eylem Planı (2014-2018) gibi politika belgeleri, enerji verimliliÄŸinin geliÅŸtirilmesi amacıyla enerji verimli elektrik motorları kullanılması ve piyasa dönüÅŸümü saÄŸlanması yönünde hedefler içermektedir. 7/2/2012 tarih ve 28197 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüÄŸe giren “Elektrik Motorları ile Ä°lgili Çevreye Duyarlı Tasarım Gereklerine Dair TebliÄŸ” de, enerji verimli motorların kullanılması için 1/1/2015 tarihinden itibaren anma çıkış gücü 7,5 kW ile 375 kW arasında satışı yapılan motorların verimini IE3 seviyesinden düÅŸük olmayacak veya deÄŸiÅŸken hızlı tahrikle teçhiz edilmiÅŸ IE2 seviyesinde olacak ÅŸekilde düzenlemiÅŸtir.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Onuncu Kalkınma Planı Öncelikli DönüÅŸüm Programlarından “Enerji VerimliliÄŸinin GeliÅŸtirilmesi Programı” kapsamında “Sanayide Verimsiz Elektrik Motorlarının DönüÅŸümü Programı” oluÅŸturulmuÅŸ ve bu çerçevede, BirleÅŸmiÅŸ Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile “KOBÄ°’lerde Enerji Verimli Motorların TeÅŸvik Edilmesi (Promoting Energy Efficient Motors in SMEs)” adlı bir proje geliÅŸtirilmiÅŸtir. Projenin hedefi, küçük ve orta büyüklükteki iÅŸletmelerde kullanılan elektrik motorlarında enerji verimliliÄŸine yönelik piyasa dönüÅŸümünü saÄŸlayarak, Türkiye’de sanayide enerji verimliliÄŸi alanında büyük ilave yatırımları teÅŸvik etmektir. Küresel çevre koruma konularında projelere mali destek saÄŸlayan Küresel Çevre Fonu (GEF) tarafından desteklenen projede TSE, Ä°stanbul ve Ankara Sanayi Odaları ile yerli motor üreticileri proje ortağı olarak yer almaktadır. 2021 yılına kadar Bakanlığımız koordinasyonunda yürütülecek olan proje beÅŸ bileÅŸenden oluÅŸmaktadır.

1. BileÅŸen: Türkiye’de yürürlükte bulunan, yeni ve mevcut motorlarla ilgili enerji verimliliÄŸi mevzuat çerçevesinin geliÅŸtirilmesi.
Projenin birinci bileÅŸeni, Türkiye’de yürürlükte bulunan yeni ve mevcut motorlarla ilgili enerji verimliliÄŸi mevzuatı çerçevesinin geliÅŸtirilmesini hedeflemektedir. Bu kapsamda, enerji verimli elektrik motorları için uluslararası en iyi uygulamalarla uyumlu destekleyici politikalar geliÅŸtirilmesi ve güçlendirilmiÅŸ kurumsal koordinasyon mekanizması kurulması planlanmıştır. 2016 yılında Bakanlığımız tarafından yayımlanan “Ä°malat Sanayisinde Kullanılan Elektrik Motorları Envanteri”nin geliÅŸtirilmesi de planlanmaktadır.

2. Bileşen: Enerji verimli motorların faydaları konusunda ilgili paydaşların kapasitesinin geliştirilmesi.
Ä°kinci bileÅŸen çerçevesinde, enerji verimli motorların faydaları konusunda ilgili paydaÅŸların kapasitesinin geliÅŸtirilmesi hedeflenmekte olup bu hedef kapsamında Türkiye Elektrik Motor Üreticileri DerneÄŸi’nin kurulması, enerji verimli motor deÄŸiÅŸim programları tasarlanması ve uygulanması konusunda teknik eÄŸitim çalıştayları düzenlenmesi planlanmıştır.

3. BileÅŸen: Motorlarda piyasa dönüÅŸümü için izleme, doÄŸrulama ve mevzuat uygulama kapasitesinin geliÅŸtirilmesi.
Projenin üçüncü bileÅŸeni ise motorlarda piyasa dönüÅŸümü için izleme, doÄŸrulama ve mevzuat uygulama kapasitesinin geliÅŸtirilmesini amaçlamaktadır. Bu kapsamda öncelikle bir ihtiyaç analizi yapılması, Türk Standardları Enstitüsü (TSE) tarafından kurulan elektrik motoru test laboratuarının geliÅŸtirilmesi ve piyasa gözetimi ve denetimi planlarının oluÅŸturulması planlanmıştır.

4. BileÅŸen: Tek elden (one-stop shop) finans mekanizması ile endüstriyel KOBÄ°’lerin enerji verimli motor yatırımları için finansmana eriÅŸiminin artırılması.
Dördüncü bileÅŸen tek elden uygulanan finans mekanizması ile endüstriyel KOBÄ°’lerin enerji verimli motor yatırımları için finansmana eriÅŸiminin artırılmasını hedeflemektedir. Bu çerçevede proje kapsamında belirlenecek organize sanayi bölgelerinde faaliyet gösteren KOBÄ°’lerde motor verimlilik potansiyellerinin belirlenmesi, standart motor test raporlarının ve enerji verimli motor yatırım programlarının hazırlanması, pilot motor deÄŸiÅŸim programlarının uygulanması ve verimsiz motorların deÄŸiÅŸtirilmesi için yaygınlaÅŸtırma faaliyetlerinin gerçekleÅŸtirilmesi planlanmıştır.

5. BileÅŸen: PaydaÅŸların enerji verimli motorların faydaları konusunda farkındalığını artıracak ve piyasa dönüÅŸümünü sürdürecek EV motor bilgilerinin varlığı.

Son bileÅŸen ise piyasa dönüÅŸümünü sürdürecek ÅŸekilde, paydaÅŸların enerji verimli motorların faydaları konusunda farkındalığının artırılmasını amaçlamaktadır. Bu çerçevede piyasa gözetimi ve denetiminin saÄŸlanması amacıyla ulusal enerji verimli elektrik motorları veri tabanı kurulacak, ülke genelinde enerji verimli motorlara yönelik farkındalık arttırma kampanyası baÅŸlatılacak ve KOBÄ°’lerin faydalanması için bir web sayfası oluÅŸturulacaktır. Küresel Çevre Fonu tarafından desteklenen projeyle doÄŸrudan ömür boyu sera gazı azaltımının 3,092,263 ton CO2 eÅŸdeÄŸeri olacağı deÄŸerlendirilmiÅŸtir. Bu hesap, projenin 5 yıllık uygulama süresi içinde takılacak verimli motorların 7 yıllık faydalı kullanım süresi esas alınarak yapılmıştır. Projenin dolaylı ömür boyu sera gazı azaltımının ise 6 milyon ton CO2 eÅŸdeÄŸeri olacağı öngörülmüÅŸtür. Sayılan hedefleri gerçekleÅŸtirmek üzere UNDP ile birlikte hazırlanan proje dokümanı Aralık 2016’da GEF Sekretaryası tarafından onaylanmış olup faaliyetler 2017 Ocak ayı itibarıyla baÅŸlayacak ve 2021 yılına kadar sürecektir. Sanayide kullanılan elektrik motorlarında gerçekleÅŸtirilecek dönüÅŸüm Türkiye’nin geliÅŸmiÅŸ ülkelere kıyasla yüksek olan enerji yoÄŸunluÄŸunun da düÅŸürülmesi açısından önem arz etmektedir. Envanter çalışmasıyla elde edilen sonuçlar elektrik motorlarının dönüÅŸümü ile enerji verimliliÄŸinin önemli oranda artırılabileceÄŸini ve yatırım geri dönüÅŸ süresinin de makul olduÄŸunu göstermektedir. Bu doÄŸrultuda Bakanlığımız tarafından yürütülen dönüÅŸüm programı çerçevesinde baÅŸlatılan söz konusu proje, ülkemizin sera gazı emisyonlarının azaltılmasına ve sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaÅŸmasına katkı saÄŸlayacaktır.

Fatma ÇÄ°L - Gürsu Sezen TORUN / Sanayi ve Teknoloji Uzmanları (Verimlilik Genel MüdürlüÄŸü)